رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۹۸ که اولین رزمایش پس از تشکیل نیروی مستقل پدافند هوایی ارتش بود، در گستره‌ای به وسعت بیش از ۴۰۰هزار کیلومتر مربع برگزار شد.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، رزمایش مشترک پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت ۹۸ به مدت دو روز (در فاز عملیاتی) یعنی روز‌های پنجشنبه و جمعه (۳۰ آبان و اول آذر) در گستره‌ای به وسعت ۴۱۶ هزار کیلومتر مربع یعنی حدود یک چهارم مساحت کل کشور در منطقه عمومی سمنان که یک منطقه کویری است برگزار شد.

این اولین رزمایش پدافندی پس از تشکیل نیروی مستقل پدافند هوایی ارتش بود.

پدافند هوایی در دهم شهریور سال ۱۳۸۷ با جداسازی از نیروی هوایی ارتش به عنوان یک قرارگاه مستقل با نام خاتم الانبیا، در ساختاری جدید و متفاوت سازماندهی و تقویت شد و ماموریت یافت تا نسبت به دفاع از هوا و فضای کشور به شکل فعالانه و مستقل عمل کند.

این قرار گاه تا زمان جدایی نیروی پدافند، سه فرمانده داشت که شامل امیر خلبان احمد میقانی (فرمانده اسبق نیروی هوایی ارتش) امیر فرزاد اسماعیلی و امیر علیرضا صباحی فرد بود.

در هفتم خرداد ماه سال جاری با حکم فرمانده معظم کل قوا، نیروی پدافند هوایی به عنوان یک نیروی مستقل در کنار نیرو‌های دریایی، زمینی و هوایی ارتش تشکیل و امیر صباحی فرد نیز به عنوان فرمانده این نیروی جدید منصوب شد.

با این تغییر ساختار، امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران با حفظ سمت به فرماندهی قرارگاه پدافند هوایی خاتم نیز منصوب شد که وظیفه آن مانند گذشته، هدایت و فرماندهی سیستم یکپارچه پدافندی کشور شامل همه یگان‌های پدافندی چه در ارتش و چه در سپاه است.

در واقع هم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (نیروی هوافضا) و هم ارتش جمهوری اسلامی ایران (نیروی پدافند هوایی) همچنان یگان‌های عملیاتی خود در حوزه پدافند را در اختیار دارند، ولی همه این یگان‌ها در سیستم یکپارچه پدافندی تحت فرماندهی واحد این قرارگاه عمل می‌کنند.

پدافند هوایی کشور در طول این سال‌ها در مقاطع مختلف و طبق سناریو‌های عملیاتی، چندین رزمایش را در بسیاری از نقاط کشور اجرا کرده که معمولا در سال یک رزمایش بزرگ و عمومی نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.

رزمایش اخیر نیز طبق برنامه روتین نیرو‌های مسلح از مدت‌ها قبل در دستور کار قرار گرفته و تفاوت اول آن با بقیه رزمایش‌ها این است که این رزمایش توسط نیروی جدیدالتاسیس پدافند هوایی ارتش برگزار شد که البته همچون دفعات قبل، تحت فرماندهی و نظارت قرارگاه پدافند قرار داشت.

عبارت «مشترک» در عنوان این رزمایش نیز به این دلیل است که بخشی از نیروی هوایی ارتش هم در قالب نیروی متخاصم یا نیروی نارنجی در این رزمایش حضور داشت.

رزمایش امسال پدافند هوایی را باید یکی از متنوع‌ترین رزمایش‌ها از حیث بکارگیری سامانه‌های مختلف راداری، موشکی، توپخانه ای، پهپادی و… دانست.

البته طبیعی است که در رزمایش ها، همه اقدامات به شکل ریز و با جزئیات اطلاع رسانی نمی‌شود، اما طبق آنچه رسما اجازه انتشار یافت، می‌توان به حضور و بکارگیر سامانه‌هایی نظیر ۱۵ خرداد، مرصاد، تلاش، سراج، پهپاد کرار، انواع رادار‌ها در برد‌های مختلف و… اشاره کرد.

 

اولین حضور ۱۵ خرداد

یکی از ویژگی‌های رزمایش اخیر، حضور سامانه موشکی برد بلند ۱۵ خرداد بود که برای اولین بار به شکل رسمی در یک رزمایش عملیاتی حاضر می‌شد.

این سامانه بومی در ۱۹ خرداد سال جاری رونمایی و به فاصله اندکی پس از تشکیل نیروی پدافند هوایی ارتش به این نیرو تحویل داده شد.

این سامانه که از موشک‌های صیاد ۲ و ۳ بهره می‌برد، می‌تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپاد‌های مهاجم را در برد ۱۵۰ کیلومتر شناسایی و در برد ۱۲۰ کیلومتری ردگیری کند و توانایی شناسایی اهداف پنهانکار در برد ۸۵ کیلومتر و درگیری و انهدام آن‌ها در برد ۴۵ کیلوتری را داراست.

سامانه موشکی ۱۵ خرداد می‌تواند ۶ هدف را به طور همزمان شناسایی و ردگیر کرده و علیه هر ۶ هدف اقدام کند.

زمان آماده سازی ۵ دقیقه‌ای این سامانه به لحاظ تحرک پذیری و مصون ماندن از تهاجم دشمن یکی از امتیازات آن محسوب می‌شود.

نهایاتا برد موشک این سامانه برای مقابله با اهداف معمولی با موشک صیاد ۳، درحدود ۱۲۰ کیلومتر و با موشک صیاد ۲، در حدود ۷۵ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن نیز ۲۷ کیلومتر است.

از دیگر خصوصیات سامانه موشکی ۱۵ خرداد در قیاس با سامانه مشابه خود یعنی تلاش، اضافه شدن پرتابگر‌های آن است که در سامانه تلاش تعداد ۲ فروند و در ۱۵ خرداد ۴ فروند است.

این سامانه در رزمایش اخیر برای اولین بار به شکل رسمی حضور داشت و با شلیک موشک صیاد ۳ علیه یک هدف هوایی بکارگیری شد.

 

شلیک صیاد ۳ از سامانه تلاش

در کنار سامانه موشکی ۱۵ خرداد، امسال برای اولین بار سامانه پدافندی تلاش نیز اقدام به شلیک یک تیر موشک صیاد ۳ کرد؛ که تا پیش از این -لااقل به شکل رسمی- نشان داده نشده بود.

سامانه موشکی تلاش در سال گذشته نیز در رزمایش پدافند هوایی حاضر بود و اهداف خود را با موشک صیاد ۲ مورد اصابت قرار داد.

 

مرصاد با تغییرات جدید

از دیگری نکات مهم در رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۹۸، می‌توان به حضور نمونه جدید و متفاوت سامانه موشکی مرصاد اشاره کرد.

این سامانه متحرک برای اولین بار در رزمایش سال گذشته رونمایی شد که شامل یک دستگاه با پرتابگر‌های دو فروندی بود، ولی در رزمایش اخیر چند دستگاه از این سامانه با پرتابر‌های ۳ فروندی حضور داشتند.

سامانه مرصاد در این رزمایش علیه اهداف مختلفی نظیر هواپیما‌های بدون سرنشین و موشک‌های کروز بکارگیری شد.

 

کرار‌های انتحاری «رهگیر» شدند

از دیگر خصوصیات رزمایش اخیر پدافند هوایی باید به عملیات رهگیری هوایی سریع یا اسکرمبل توسط هواپیما‌های بدون سرنشین اشاره کرد که برای اولین بار در این رزمایش اعلام عمومی شد.

عملیات اسکرمبل در واقع تا امروز تنها توسط هواپیما‌های جنگی شکاری با سرنشین صورت می‌گرفت که در مواقع نیاز، در کمترین زمان آماده عملیات مقابله با تهدید هوایی (مثلا مقابله با هواپیما‌های مهاجم) می‌شدند.

در این رزمایش به شکل عملی اعلام شد که بجای استفاده از هواپیما‌های با سرنشین در برخی مواقع می‌توان از پهپاد نیز برای این کار استفاده کرد.

برای این کار از پهپاد‌های جت کرار استفاده می‌شود که علاوه بر انجام عملیات تقابل با تجهیزات رزمی، از قابلیت انتحاری نیز برای از بین بردن تهدید هوایی برخوردار هستند.

پهپاد کرار نخستین پهپاد جت ایرانی است که در سال ۱۳۸۹ رونمایی شد. این پهپاد از یک موتور توربوجت برخوردار است و توانایی حمل محموله به‌وزن ۵۰۰ کیلوگرم را دارد. برد پهپاد کرار ۱۰۰۰ کیلومتر بوده و می‌تواند با سرعت ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کند.

سامانه خلبان خودکار، توانایی برنامه‌ریزی مجدد در حین پرواز و تغییر مأموریت، بسته شدن امکان ارتباط برای جلوگیری از نفوذ دشمن در سامانه هدایت و کنترل، برخورداری از سامانه‌های پیشرفته ناوبری از دیگر توانمندی‌های این پهپاد جت است.

پهپاد انتحاری جت کرار

 

تاکنون انواع مختلفی از پهپاد کرار با مأموریت‌های مختلف مانند هدف برای سامانه‌های پدافندی، پهپاد تهاجمی و پهپاد رهگیر هوایی طراحی و تولید شده است و بسته به نوع مأموریتش قادر به پرواز در ارتفاع ۲۵ تا ۴۰ هزار پا است.

این پهپاد تاکنون به انواع تسلیحات رزمی نظیر موشک کروز ضدکشتی کوثر با برد ۲۵ کیلومتر و بمب‌های هدایت ماهواره‌ای بالابان مجهز شده است.

 

شبیه سازی نبرد در خلیج فارس

ویژگی پنجم رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۹۸ را به دور از سامانه‌های بکارگرفته شده، باید در سناریو و طرح ریزی عملیاتی آن جستجو کرد.

این رزمایش اگرچه در منطقه کویر مرکزی ایران انجام شد، ولی در واقع شبیه سازی شده دفاع هوایی در منطقه عمومی خلیج فارس و بخصوص تنگه هرمز بود که یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شود.

در این رزمایش براساس اخبار اعلام شده، از بسیاری از تجهیزاتی که برای دفاع هوایی از منطقه خلیج فارس بکار می‌رود استفاده و برخی از تاکتیک‌های مقابه با تهدیدات در این منطقه نیز تمرین شد.

 

شاید بتوان دو دلیل را برای شبیه سازی منطقه فوق در کویر سمنان ذکر کرد. اول آنکه منطقه خلیج فارس یکی از پر تردد‌ترین مسیر‌های هوایی کشور است که روزانه تعداد بسیاری زیادی از هواپیما‌های داخلی و خارجی از آنجا عبور می‌کنند و بالطبع انجام چنین رزمایش گسترده و پر آتشی (به لحاظ تعداد بالای شلیک ها) در آنجا چندان راحت نیست.

از طرف دیگر انجام چنین رزمایشی در عمق کشور، می‌تواند سیستم‌ها و سامانه‌ها و در واقع لایه‌های ارتباطی پنهان پدافند هوایی را از دید دشمن دور نگه دارد.

یادمان باشد که دشمنان متخاصم کشورمان به شکل گسترده در آب‌های جنوبی کشور (طبیعتا در آب‌هایی غیر از آب‌های سرزمینی ایران) حضور دارند که یکی از وظایف اصلی آن‌ها شنود و جمع آوری اطلاعات از داخل ایران است.

یک نمونه اخیر آن پهپاد پیشرفته MQ-۴ آمریکا بود که در خرداد ماه سال جاری درفضای کشورمان مورد اصابت موشک یکی از همین سامانه‌های پدافندی (سامانه موشکی سوم خرداد) قرار گرفت و منهدم شد.

این هواپیما که ذاتا یک پرنده جاسوسی و جمع آوری اطلاعات است، با پرواز در ارتفاع بالا می‌توانست تا عمقی از خاک کشور را رصد کند که البته با برخورد محکم پدافند هوایی، این چشم آمریکایی‌ها کور شد؛ بنابراین برگزاری چنین رزمایشی در عمق خاک کشور از یک ضریب امنیت بالا برخوردار است.

 

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان