دفتر امور فضای ماورای جو سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۲ سلسله کارگاه‌هایی با موضوع ظرفیت‌سازی در حقوق و سیاست‌گذاری فضایی برگزار کرده است که پیش از این ۱۰ کارگاه از این مجموعه در کشورهای هلند، جمهوری کره، برزیل، نیجریه، اوکراین، جمهوری اسلامی ایران، تایلند، آرژانتین، چین و وین با موفقیت برگزار شده بود.
در ادامه برگزاری کارگاه‌های مذکور، این دفتر اقدام به برگزاری سری کنفرانس‌های سازمان ملل متحد با موضوع حقوق و سیاست‌گذاری فضایی نموده است که اولین کنفرانس از این سری با همکاری دولت فدراسیون روسیه، به‌میزبانی سازمان فضایی دولتی روسیه (ROSCOSMOS) و پشتیبانی وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه در روزهای ۲۰ تا ۲۲ شهریور سال جاری در مسکو برگزار شد.
منابع فضای ماورای جو محدود و تعداد کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای غیردولتی که از این منابع استفاده می‌کنند رو به افزایش است.
با افزایش تعداد بازیگران فعالیتهای فضایی همچون کاربران خدمات فضایی، روش‌های تضمین فعالیت آنها در راستای الزامات حقوق بین‌المللی فضا نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. همکاری بین‌المللی در زمینه کاربردهای صلح‌آمیز فضایی افزون بر این‌که به بسیاری از سهام‌داران دولتی و غیردولتی کمک می‌کند از کاربردهای فناوری فضایی بهره ببرند، موجب تقویت و همگرایی برنامه‌های ملی فضایی نیز می‌شود.
چارچوب‌های کاری در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی اهمیت زیادی از جهت ارائه اصول ضروری برای فعالیتهای فضایی دولت‌ها، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه داشته و اهداف توسعه پایدار را تامین می‌کنند.
هرساله، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در راستای قطعنامه همکاری بین‌المللی در کاربردهای صلح‌آمیز فضای ماورای جو (که آخرین نسخه این قطعنامه به شماره ۷۷/۷۲ در سال ۲۰۱۷ تصویب شد) بر اهمیت همکاری بین‌المللی در توسعه قانون حقوق بین‌المللی تاکید می‌کند.
از آن جمله می‌توان به ضوابط مربوط به همکاری بین‌المللی و نقش مهم آنها در همکاری بین‌المللی برای اکتشاف و استفاده از فضای ماورای جو برای دستیابی به اهداف صلح‌آمیز و تبعیت از معاهده‌های مروج استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو در جهت رویارویی با چالش‌های ظهور یافته به‌ویژه برای کشورهای توسعه یافته، اشاره کرد.
افزون بر این، مجمع پذیرفته است که تمام دولت‌ها و به‌ویژه دولت‌هایی که قابلیت‌های فضایی زیادی دارند، باید به‌صورت فعال در جلوگیری از رقابت تسلیحاتی در فضای ماورای جو مشارکت کرده و با دیدگاه ترویج و تقویت همکاری بین‌المللی در اکتشاف و استفاده از فضای ماورای جو برای اهداف صلح‌آمیز به فعالیت خود ادامه دهند.
مجمع عمومی، در قطعنامه‌های خود راجع‌به همکاری بین‌المللی با کاربردهای صلح‌آمیز فضای ماورای جو، از کمیته استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو خواسته است که روش‌ها و وسایل حفظ فضای ماورای جو برای اهداف صلح‌آمیز را به‌عنوان یک اولویت در نظر بگیرد و پذیرفته است که این کمیته باید چشم‌انداز وسیع‌تری از امنیت فضا و مسائل مرتبط با آن که به تضمین ایمنی و هدایت مسئولانه فعالیتهای فضایی می‌پردازند، داشته باشد و ترویج بین‌المللی شامل همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌منطقه‌ای از جمله اهداف این کمیته قرار بگیرد.
مجمع عمومی همچنین، دفتر امور فضای ماورای جو را به هدایت ظرفیت‌سازی و توسعه فعالیتهای مرتبط با معیارهای امنیت فضا، شفاف‌سازی و اعتمادسازی در فعالیتهای فضای ماورای جو، در متن پایداری بلند‌مدت فعالیتهای فضای ماورای جو، ترغیب می‌کند.
بر این اساس اهداف کنفرانس به شرح زیر تعریف شده‌اند:
- ترویج آگاهی و دانش در زمینه جنبه‌های قانونی و سیاست‌گذاری فعالیتهای فعلی و پیش‌بینی شده در فضای ماورای جو، و به‌دنبال آن کمک به تامین درخواست ملت‌های دارای فناوری فضایی و در حال توسعه؛
- افزایش آگاهی عمومی در زمینه تهدیدها وچالش‌های موجود و بالقوه در فعالیتهای فضای ماورای جو؛
- ترویج تحقق و هماهنگی همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های مرتبط با فضا در راستای برنامه ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار.
جزئیات اولین کنفرانس سازمان ملل متحد در حقوق و سیاست‌گذاری فضایی
اولین کنفرانس سازمان ملل متحد در حقوق و سیاست‌گذاری فضایی با همکاری دفتر امور فضای ماورای جو سازمان ملل متحد و دولت فدراسیون روسیه به میزبانی ROSCOSMOS از ۲۰ تا ۲۲ شهریور ۱۳۹۷ (۱۱تا ۱۳سپتامبر ۲۰۱۷) در مسکو پایتخت فدراسیون روسیه برگزار شد.
مراسم افتتاحیه این کنفرانس با حضور و سخنرانی خانم سیمونتا دی پیپو، رئیس دفتر امور ماورای جو سازمان ملل متحد (UNOOSA)، آقای سرگی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه و ساولیو سرگی والنتینوویچ، قائم مقام رئیس شرکت دولتی فعالیتهای فضایی روسیه، ROSCOSMOS، برگزار شد. ایشان در سخنرانی خود به شرکت‌کنندگان خوش‌آمد گفتند و راجع به موضوع و اهداف کنفرانس صحبت کردند. همچنین در این مراسم از توماس استفورد، فضانورد آمریکایی که در ماموریت سایوز-آپولو شرکت داشت برای گرفتن نشان دوستی از دولت روسیه دعوت شده بود.
برنامه کنفرانس با ۵ موضوع و در غالب ۱۱ نشست اجرا شد. موضوعات کنفرانس شامل موارد زیر بود: ۱) ترویج استفاده مسئولانه، صلح‌آمیز و ایمن از فضای ماورای جو؛ ۲) چالش‌ها و تهدیدات ایمنی عملیات فضایی، امنیت و پایداری بلند مدت فعالیت‌ها در فضای ماورای جو؛ ۳) راه‌ها و ابزارهای حفظ فضای ماورای جو برای اهداف صلح‌آمیز؛ ۴) جنبه‌های قانونی کاهش زباله‌های فضایی و تصفیه آنها؛ ۵) اکتشاف، بهره‌برداری و استفاده از منابع فضا؛ ۶) مدیریت ترافیک فضایی به عنوان بخشی از حکومت جهانی؛ ۷) تقویت ظرفیت‌سازی در حقوق و سیاست‌گذاری فضایی.
نشست آخر به مرور گزارش تهیه شده از مباحث مطرح شده در نشست‌‌های کنفرانس اختصاص یافت و این گزارش مورد بررسی و ویرایش شرکت‌کنندگان در کنفرانس قرار گرفت.
برنامه‌های جنبی کنفرانس شامل دو مراسم پذیرایی از شرکت‌کنندگان در شب اول و دوم به ترتیب از طرف رئیس شرکت دولتی فضایی روسیه ROSCOSMOS و وزرات امورخارجه فدراسیون روسیه بود.
تور فنی این کنفرانس شامل بازدید از “مرکز تحقیقات و آموزش فضانوردان گاگارین” بود که بعد از نشست آخر در روز سوم کنفرانس انجام شد.
بیش از ۲۰۰ نفر از کشورهای مختلف در این کنفرانس حضور یافتند. مدیران جلسات و سخنرانان از کشورهای آفریقای جنوبی، چین، برزیل، فدراسیون روسیه، آلمان، کوبا، مکزیک، لبنان، نیجریه، ژاپن، ایتالیا، امارات متحده عربی، سوئیس، فرانسه، هلند، بلژیک، لوکزامبورگ، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، کانادا، پاراگوئه، یونان، نپال، هند، فرانسه، مراکش، پرتغال، ترکیه و بنگلادش و سازمان فضایی اروپا بودند.
منبع: پژوهشگاه فضایی ایران